نریمان ناظم؛ قفیل سورغو
نریمان ناظم[۱]
قفیل سورغو
پاییزین کدرلی گونشی، گون باتارین قانلی گؤلونده بوغولدوقدا، سون شعآلارینی نیسگیل بویالی شه‌‌هرین پنجره‌‌لریندن یـیغیشدیریر. ائولرین بیرینده گنج بیر قادین، تلفونون دستهیین الینده سیخیر. ذهنینین آلاتورانلیغیندا یولونو ایتیرمیش قادین، یالواریجی لحن ایله دانیشیر: «… یوخ دوکتور! یوخ دوکتور! یوخ. سیزدن خاهیش ائلهییرم ائوه تشریف گتیریز، خاهیش ائلهییرم دوکتور…، بو ائشییه چیخارتمالی دئییل. هامییا دئمیشم گئدیب موسافیرته… بیلمیرم نئجه دئییم! عجیب- غریب دانیشیر. اصلن باشا دوشمک اولمور نه دئییر؛ من کی گیجلمیشم دوکتور. دئمهینن اولماز، گرهک گلیب گؤرهسیز».
آرواد دستهیی قویور؛ کاناپایا سؤیکهنیب، فیکره دالیر. «صادیق»ین کئچن اوچ گونده دانیشدیغی قات- قاریشیق سؤزلر، اونون ذهنینده یان- یانا دوزولور: «یانی نه اولسون؟! بیردن- بیره بونون باشینا نه گلدی؟!…»
لحظهلر آغیر – آغیر سورونور. ساعاتـین سسی آیدینجاسینا ائوه یایـیلیر. هله اوتاقدان بیر سس گلمیر، آمما او، هر لحظه صادیق‌ین باغیرتیسینی گؤزلهییر. آرتـیق دیکسینمیر، عادت ائلهییب سانکی!
جاملارین دالیندان قاتی قارانلیق ایچری سیزیر؛ آروادین ذهنینه چؤکور. گؤزلری باخارکن اویغویا قاپسانیر: قدیم حیطلریدی. تای- توشلاری ایله «آیاق جیزیغی» اویناییرلار. ساللاخ ممی، الینده بیر پیچاق، یاللاه دئیه- دئیه دالانین پیللهلریندن حیطه یئنیر. نئچه کلمه آناسی‌لا دانیشدیقدان سونرا، الین آتـیب «مریم»ین خوروزونون قانادیندان توتور؛ آیاغینین آلتـینا قویور. مریم، هله نه اولاجاغینی باشا دوشمهمیش، خوروزون باشی کسیلیر. باشسیز خوروز گؤزله‌‌نیلمز بیر چیرپینتی‌لا قانادینی ممینین آیاغینین آلتـیندان قورتاریر، اؤزونو باخچایا آتـیر. اونون چیرپینتـیسیندان، باخچاداکی گول- گؤیرنتـیلر آل قانا بویانیر. مریم قیشقیراراق، اؤزونو بؤیوک آناسینا یئتـیریب، اونون دیزلرینی قوجاقلاییر…
اؤز قیشقیرتـیسیندانمیدی، یوخسا صادیق‌ین باغیرتیسیندان، آنجاق او یئریندن سیچراییب، اؤزونو اوتاغا یئتـیریر. صادیق قان – تر ایچینده، گؤزلرین تاوانا دیرهییب: «دی گؤر نه قده‌ر چابالاییب مریم؟! گؤر نه قده‌ر چیرپینیب مریم؟!» جوملهسینی تـکرار- تـکرار دئدیکده، سانکی چیلغین روحونا سیغیناجاق آختاریر. مریم مطبخه قاچیر. بیر بارداق سو ایله قاییدیر. سویو صادیق‌ین اوزونه چیلهییب، اونو اؤزونه گتـیریر. صادیق، آستا- آستا توختاییب اویور. مریم ایسه اویغودا گؤردویو اوشاقلیق خاطیرهسینه یئنی‌دن قاییتدیقدا، خوروزو بیر داها ذهنینده یارادیر: «سحرین آلا تورانیندا، خوروز خوجانیشینده غرور ایله باشینی دیک توتوب، سوکوتو یاران بانیایله، یاتانلاری آییلماغا چاغیریر… سونرا ساللاخ ممی…، اونون رحمسیز پیچاغی …. مریم‌ین اورهیی سیخیلیر، گؤزلری یاشالیر…
درین دویغولارا دالمیش مریم، زنگین چالینماسی ایله آییلیر. دوکتوردی؛ «نئجهسیز مریم خانیم»- دئیه، ایچری گیریر. مریمله بیرلیکده اوتاغا کئچیرلر. دوکتور تختـین قیراغیندا اوتورور. الین صادیق‌ین آلنینا قویوب، سسلهییر:
– صادیق … صادیق! منم سیاووش. دور گؤروم نهییندی!
صادیق‌ین گؤزلری آچیلیر. قیزارمیش گؤزلرینین قیراغی شیشیب پؤرتموشدو. قیزمار نفسیندن قایساقلانمیش دوداقلاری چاتلاییب، شیریم- شیریم اولموشدو. اوزون زامان دینمز- دانیشماز، دونوق باخیشلا دوکتورو سوزور؛ سونرا سوروشور:
– سن ده گؤردون اونو؟ گؤردون نه گونه سالمیشدیلار؟! دئییرم آخی بی‌شرف…. بی‌شرف… قیچیندان نییه بس؟! دئییر: اوشاقلارین اللری اسیب. سؤزه باخ، سؤزه! اوشاقلارین اللری اسیب! باخ سؤزه… باخ سؤزه!
الین اوزادیب، دوکتورون الیندن یاپیشیب، اؤزونه ساری چکیر: «الیوی بیر قوی باشیما، گؤر نئجه زوققولداییر، بئینیم!… بئینیم ترپهنیب سیاووش! یوخ دای… یوخ، من دوزهلن دئییلم. دای من دوزلمم، سیاووش»- دئیه، سوسور. سیاووش مریم‌ـه ساری دؤنور: «قیزماسی چوخ یوخاریدی»- دئیه، ایسلاق بیر دسمال ایسته‌‌ییر. مریم بیر لهین سو، بیر دسمال، بیر شیشه آلکول گتـیریر. سیاووش دسمالی ایسلادیب، صادیق‌ین آلنینا قویور. صادیق دسمالی آلنیندان آتـیب باغیریر:
– بوشلا بابا، بوشلا منی! من دوزهلن دئییلم… من دوز… من دو….
سیاووش اونون چیینیندن باسیر: «دی دایان داا، قوی قیزدیرمانی یئندیریم، آخی! – دئیه، اونو یئنی‌دن یاتـیردیر. صادیق، آغیر نفس آلا- آلا زاریلدایاراق، ساییقلاییر:
– گؤزومو یومورام، گلیر یوخوما. ال چکمیر او، گولور منه… او… او منیم سققهلیمه گولور. آخی سن ده کیشی‌سن؟! سن… سن ده ده شرف وار؟! یوخ، یوخدور. دوز… دوز دئییر او، یوخدور… یوخدور. گیریب منیم بئینیمه سیاووش!، بئینیمده چابالیر او؛ چیرپینیر سیاووش… چیرپینیر…!»
سیاووش، هلهده، اونون آیاقلارین له‌‌ین‌ده سرینلهدیر، آمما قیزدیرما یئنن دئییل. صادیق ائلهجه صادالاییر:
– کئشگه…، کئشگه گؤرمهیئیدیم اونو. آخ…، یانداخ کولو… یانداخ کولو…! بیر یانداخ کولون الینده سیخیب ساخلامیشدی، دیک منه ساری، ائله او جور… ائله او حالدا، قولو قورویوب، قالمیشدی… ائله بیل منه وئریردی؛ ائله بیل دئییردی گل!… گل! آقای دوکتور بو دا دسته گول! گل… گل آپار قوی ددهوین گؤرونا… گه… گه… گل آپار!».
قیزدیرما اطرافا یاییلیر. صادیق‌ین بارلانمیش آغزی قوخویور. جؤوجولرینده قایساقلانمیش آغ کؤپوک گؤزه چارپیر. قه‌‌هر بوغازینا ییغیشدیقدا زورلا اؤزونو توپلاییر:
– آخخ… سیاووش بودو… بو… بو… بودونون بیر طرفی‌نین اتی بوتون گئتمیشدی؛ گئدیب لاپ سومویونه چیخمیشدی. بی شرف دئییر اوشاقلارین الی اسیب… بی… بی‌شرف…، بیشرفلر. گؤر سن آللاه، گؤر نه قده‌ر چابالاییب، گؤر نه قده‌ر چیرپینیب، سیاووش، گو… گو… گؤر، نئجه… گؤر…!
سؤزون چاتدیرا بیلمهدن صادیق، هؤنکورتو ایله آغلاماغا باشلاییر. سیاووش، مریم‌دن صادیق‌ین درمانلارینی گتیرمه‌‌یی ایسته‌‌ییر. الی اسه – اسه، بیر آمپول سورنگه چکیب، صادیق‌ـا وورور. صادیق، یاواش- یاواش ساکیتلشیب، اویور.
اوتاقدان چیخیرلار. سیاووش بیر لیوان سو ایسته‌‌ییر؛ سویو ایچیر، توما گئدیر. سونرا سوروشور:
– جریان نهدی؟، هاچاندان بئله اولوب؟
مریم دئییر:
– چرشنبه… او گئجه چوخ بئواقت گلدی. گئجه یاریسی ایدی گلدی، یاتدی. صاباح، سحر تئزدن، گون تازا چیخمیشدی، «پزشک قانونی»دن تلفون آچدیلار. شه‌لندیم؛ دئدیم، ایندی کی پزشک قانونی اولماز. دئدیلر دستهیی وئر دوکتورون اؤزونه. آییلتدیم؛ دانیشدی. بیلافاصیله گئییندی، گئتدی. بیر ساعات چکمهدی قاییتدی. من، صبحانهنی دؤشهدیم، گؤردوم کی سیغار یاندیردی. دئدیم: آج قارنینا نه خبردی؟ دینمهدی. بیر دنه چای ایچدی، یئنی‌دن سیغار یاندیردی. گؤردوم ناراحاتدی. سوروشدوم: نه خبر ایدی؟ دئدی: اؤلونو باسدیرماق اوچون ایجازهنامه ایستهییردیلر. گؤردوم، قههردن دوداغی اسیر. دئدیم: اونوندا ناراحاتچیلیغی وار؟ دئدی: آخی، جاوان قیز ایدی. سوروشدوم: کیمایدی… دئدی، بیلمهدیم. دئدیم: نییه اؤلموشدو؟ بیردن اؤزوندن چیخدی، اوستومه چیغیردی: « مفتّیشلییی قورتاریرسان یا یوخ ». دای من بیر سؤز دئمهدیم. گئتدی ایدارهیه. ساعات اونبیر ایدی قاییتدی؛ گیردی اوتاغا. گئتدیم گؤردوم پالتارلی تختین اوستونده اوزانیب، یاتـیب. ائله او یاتـیشدی کی یاتـیب. داییم یوخو گؤرور. سایقیلاییر یوخودا…،پیس وضعیتده یوخودان قالخیر…».
سیاووشون گؤزلری قالینین گوللرینه زیللهنیب، باشین قالدیرمادان سوروشور:
– یاخشی، نه دئییر؟
مریم‌ین سسی سانکی قویودان چیخیر:
– نه دئیهجک! ایندی دئدیکلرینی؛ قاتـیر قاریشدیریر. بیر سؤزو بلکه یوز دفه دئییر… من نئیلهملییم؟ قورخورام دوکتور… قورخورام دلی اولا آخیردا…!
مریم قه‌‌هرلنیر. سیاووش هئچ نه دئمیر. مریم ایسته‌‌دیی کیمی اورهیین بوشالدیر؛ سونرا گؤزلرینین یاشینی سیلیب، سارسیلمیش حالدا «نئیلهمهلیییک دوکتور!؟»- دئیه، گؤزلرین سیاووشا تیکیر. سیاووش «شاید ائوده توختادا بیلک، آنجاق اگر بیماریستانلیق اولسا، بوردا یاتا بیلمز. بوردا یاتسا، ایش چیخاردار»- دئیه، کؤکسون اؤتورور…
٭٭*
گونلر بیر – بیری نین آردینجا سوووشور. سیاووش، هر گون صادیق‌ا باش چکیر. اونون داوا – درمانینا یئتیشیر. صادیق ایسه ایندی نه قیزدیریر، نه سایقلاییر، نه ده باغیریر؛ آنجاق هئچ بیر سوز دانیشمیر؛ داییم توموب، فیکره دالیر. سوسقون حالدا گؤزو بیر نوقطهیه دیره‌‌نیر؛ اؤز ایچینده یاشاییر. سون گؤروشده سیاووش اونو محبتّله سوزوب، سونرا دئییر :
– شوکور آللاه‌ا دای حالین یاخشیلاشیب. من دئییرم یاپیشاسان مریم‌ین الیندن، بئش- اون گون گئده‌‌سن شیمالا. قوی بیر آب- هاوان دا دییشیلسین.
صادیق اونون جاوابیندا «فعلن کی استعفامی یوللامیشام ایدارهیه، جاواب گؤزلهییرم» – دئییر. سونرا درین بیر آه چکهرک، سؤزونون آردینی توتور: «اوننان سونرا گؤروم نئیلهملییم»
بو لحظه، مریم، سؤزه قاریشیر:
– تصمیمی وار گئده، آمما تک گئدیر. منی آپارماق ایستهمیر. دئییرم تک گئتسن من نیگران قاللام آخی…
مریم سؤزونون قالمیشینی اوتور. نئچه لحظه سوکوت ایله اؤتور. سیاووش باخیشی‌ایله صادیقدان جاواب ایسته‌‌ییر. صادیق جاواب وئریر:
– ایستیرم گئدم، آمما شیمالا گئتمک ایستهمیرم. من ایستیرم «بوزقوش»ا گئده‌‌م. مریم‌ی من اوردا نئیلهییم. اوبادا منیم تار- تانیشیم چوخدور، آمما آروادیلان جور گلمز. بیر ده دوزون ایستهسن ایستهییرم بیر مدت تک اولام. تکلیک آختاریرام. فقط ایستهییرم تک اولام. ناراحات اولما مریم، بو منه لازیمدی. من بیر سایخاش یئر آختاریرام بیر آز فیکیرلشم. بالاخره، من اؤز تکلیفیمی گرهک مشخّص ائلهیم. آخی من بو دونیادا نهچییم. سن دیء سیاووش، من نهچییم… نهچییم؟».
صادیق سؤزون بیتیریب سوروجو گؤزلرینی سیاووشا تیکیر. «من نهچییم؟» سؤزو اوتاغین فضاسیندا هرلهنیر؛ قاسیرغا کیمی تاوانا، در- دووارا دهییب قاییدیر؛ عکس صداسی سیاووشون قولاغیندا سسلهنیر: «من نهچییم؟…»، «من نهچییم؟…»
مریم‌ین یاناغینا آخان یاش و بیردن- بیره اورهیینی بوشالتماسی بیر نئچه آنلیق اولورسادا، سیاووشو بو بورولغاندان قورتاریر:
– منی بو حالدا قویوب، گئتمه… من سننن ده پیس گوندهیم، صادیق! بس مننن نییه قاچیرسان؟
مریم دانیشیر، آمما سیاووش اونون دئدییینین، اونون گیلایهلرینین بیرین ائشیدیر، بئشین ائشیتمیر. او دوشدویو دورومدان چیخماغا چالیشیر. صادیق ایسه مریم‌ی توختادماق ایسته‌‌ییر؛ اونون اورهیین اله آلماغا، چالیشیر:
– من ایندی اؤزومدن قاچیرام مریم! یاخشی، اگر اؤزون ایستیرسن گل؛ یاخشی، گل!
آمما، سیاووش اؤز عالمیندهدیر. او اؤز ایچینده چیرپینیر؛ بوغولان آداما بنزه‌‌ییر. هردن بیر کلمه، بعضا ده بیر جومله ائشیدیر؛ بیر شئیی سئچیر، آنجاق یئنی‌دن اؤزونه دالیر. اونجا اوتاغین تاوانی گئتدیکجه آلچاقلاشیر؛ دووارلار بیر بیرینه یاخینلاشیر؛ اوتاق کیچیلیر؛ فضا دارالیر…
سیاووش، نه واخت ائودن چیخماسینی دویمادان، اؤزونو ائشیکده حیسّ ائلهییر. گئجه یاریسینا یاخینلاشیر؛ یول سایخاش، شههر دینجدیر؛ تکه- توک آدام گل- گئت‌ده‌‌دیر، آمما سیاووش اونلارین هئچ بیریسینی گؤرمور. «من نهچییم؟» سورغوسو دالبادال قولاغیندا سسلهنیر. سانکی صادیق اونون آردینجا گلیر اؤز سورغوسونو تکرار- تکرار سوروشور. سیاووش بیر آن حیسّ ائلهییر بو صادیق‌ین سسی دئییل، بو اونون اؤز سسیدی. هویوخور، یان یؤورهسینه باخیر، اؤزونه گلیر: «من هارا گئدیرم؟! ائله بیل یولو سهو گلمیشم!”- دئیه،
گئرییه دؤنور. زیل قارانلیقدا گؤزلری یاخشی سئچمیر؛ اوچ- دورد یول گؤزلرین اوووشدورور؛ مؤحکم یوموب آچیر، سونرا ایسه یئنی‌دن یولا دوشور…
سون
به نقل از «آوای تبعید» شماره ۲۳
[۱] – آذربایجان ادبی جمعیتینده «نریمان ناظیم» امضاعسی‌ایله بیر یازیچی کیمی تانینان «غنی اسماعیلی»، ۱۳۲۷ینجی ایل آذربایجانین «میانا» شهرینده دونیایا گؤز آچیر؛ اوشاقلیق، یئنی‌یئتمه‌لیک و گنجلیگی‌نین بیر نئچه ایلینی بو شهرده کئچیریر. اورتا مکتبی قورتاردیقدان سونرا اللینجی ایل‌لرین اول‌لرینده تهران دانشگاهی‌نین «کشاورزی» اونیوئرسیته‌سینده تحصیلینه داوام وئریر. بهمن انقلابی عرفه‌سینده نریمان ناظیم‌ین ده آذربایجان دیل و ادبیاتینا ماراقی داهادا آرتیر و قیسا حئکایه‌لر یازماغا باشلاییر. او داها آرتیق بیر رئالیست یازیچی کیمی فاناتیزم و جهالتین آمانسیز افشاسینی؛ جمعیتده کئچن چاتیشمامازلیغی، سوسیال سوژئت‌لری و خالق کوتله‌سی‌نین ایستک و آرزولارینی اؤز اثرلرینده عکس ائتدیریر. «نیسگیل» عنوانیندا ایلک اثری انقلابدان سونرا، تبریزده نشر اولان «فروغ آزادی» گونده‌لیگینده یاییلیر. سونرالار «مهد آزادی»، «صاحب»، «امید زنجان»، «آدینه»، «کؤرپو»، «آذری» و «ایشیق» کیمی قزئت، درگی و گونده‌لیک‌لرده اثرلرینی نشر ائتدیریر. یاخین گله‌جکده «اوزو کوله‌یه» باشلیغی آلتیندا حئکایه و پووئست مجموعه‌سی نشر ائدیله‌جکدیر.
