گیل آوایی؛ اگه عشق نوبوبی
اگه عشق نوبوبی
Als de liefde niet bestond
گیلداستان با برگردانِ فارسی
همیشک خورا چاکودی هاچین ماه. ایروز نوبوسته بو اونا بیدینمو چومان واز، نِسَم تماشا. ایجورام نازو عشوه مرا را شویی کی پاک باله رقصا دوبو. هاچین من گمه تونام ایشتاوی. ایتا بو اونهمه آدمانه مئن کی همه تا روز می راشی دِه-ییم.
هرچی بو من نا دانستیم کیسه چیسه جه کویه ایه شه ولی همیشک هاچین ایتا دسته گول می راشه دوارستیو منام اونا ده ییم. یانی نیده ییم تماشا کودیم.
امی کار ایتا سمت بو ولی نانستیم کویتا شرکت یا ایداره کار کونه. اون شویی خو کاره سر منام می کاره سر تا ایروزه دیگه یو اونا تماشا کودن. تا اینکی لیسا[۱] انگاره بیده ایتا مهمانی ره. ها مهمانی بو کی اونام باموبو. مره مهمانی اون بویو اون مهمانی.
همه تانی نیشته بیم، جه میزه دُور تا مبلانه سر، جه دیفاره کش پایسان بیگیر تا پله کانانه فانرسه دویومی طبقه کی مره پاک تلارا مانستی. کرا بوگو بیشتاوا دیبیم. ولی می تومامه حاواس ناهابو اونه ره کی ایجور همدیگه یا آشنایی بدیم.
شب بوو. ایجور شب کی هاچین شب سیایو گاب سیاه. مه[۲] مایا دوارسته بیم. سرما، گرما مرا پیچا لاس زئن دوبو. آدم هاتو سره سام گیفتی گرمه لیباس دوکودیبی یا بزه بی تابستانی لباس، دسانا والای بدابی یو مویانا هوا.
دو هفته بوستی کی لیسا انگاره بیگیفته برنامه دیچه بوو هامه تانی شام اوشونه خانه بیشیم. منام اول ایتا پیچه آپا اوپا بوکوده بوم بازین بوگفتم منام خایم آمون. می آ پا اوو پا کودن، انه واستی بوو کی همیشک ایجور واهیلا بوسته پاک مره آویرا بوسته-می، وختی هر تا اجور مهمانی شوییم. بازین واستی مرا هیزارتا هارای بزه بیم کی یا آیا بس! یا کی اویا! ناویره توره آدمانه مانستن وا تی خیالا های شانه بزنی یو تره بیگی تره بیشتاوی. هلنده مئن ایران نشاستی ایسان، ایران ایسانو هولنده مئن ایسان، واهیلی بویو آویرا بوستنام.
نیشته بیم. جه آ سره میز تا اوو سره میز، جه مبلو صندلی بگیر تا دیفاره کش سرپا ایسانو خوشخوشانی مستی گب زئن. جه همه چی گب زئن دیبیم. هامه تان پاک هاتویا مانستی کی گودرزی آقایا به شقایقی خانم ربط دایید. گفتیدی یو ایشتاوستید. جه [۳]SP بیگیر تا Groen Links[۴] جه PvdA[۵] تا آمی شهره شهردارو شهره شورا، حرفان جه همه چی بویو جه هی چی یام. هاچین کله گب زئن دیببمی یو خوشخوشانی بوگو بیشتاو.
فِمکه[۶] نازه چومانه نشان بداپسی گفتان دوبو کی خو پیچا ره ایتا تازه دوشوک بیهه بوو. اولیویا[۷] ایجور اونه حرفا دل فادابوو کی خیاله اونه عشقه جا حرف زئن دوبو. ماکس[۸] اوشنه گبه مئن دکفته گفتی کی آخرش خو سگا یاد بدابو آدما وانلیسه. جِسیکا[۹] خو قیافا ایجور کودی کی ماکسهسگ پاک اونا والیشتی. جِسیکا گفتی که سگه لابیل اونا خوش نایه. بازین ایرما[۱۰] یام اونه لبلا گیفتی. روبِن[۱۱] خو سرا تکان دایی ایجور کی بگه آخه شومان چی گفتان درید! ولی هیچی نوگفتی گاگلف هانسا فاندرستی خو سر تکان دایی و ماکسِه لبچا کودی.
فمکه پنجا سالا دنوارسته بوو. اونه مرد عربستان کار کودی. مهندسه سازه بو.
اولیویا، فمکه برارزن بو کی ویشتره برنامانا فمکه مرا داشتی.
ماکس مالم بو. تازه خو کارا شورو بوکوده بو.
جسیکا ایجور بوو کی مادره فولادزره اونه ره واستی شیب بزه بی. ولی مهربان بو یو همه تن حریف. جسیکا پرستار بو.
ایرما شهرداری کار کودی.
روبِن مکانیک بوو، همه تانه داد فارَس.
هانس آرشتیکت بوو. سالانه سال می یاره غار بو.
منام همه تانا جغیرز هانس، هم شناختیمو هم نشناختیم. هانس ولی می ریفق بو. همه تانا هانس جا شناختیم. هانس آمی شهره تاریخ بو پاک. ها شهره بزا بکاشته یو پیللا بو.
گوشاگوش مهمانی سالونه مئن نیشته بیم. همه چی یام میزه سر دیچه ناهابو جه شرابو ویسکی بیگیر تا ایتا پیله سینی خوراکی. جه آ سره میز تا او سره میز فته فراوان دیچه بو هرچی خاستی ناهابو. همه تان ایتا گفتیدی هیزارتایام خندا دیبید.
گاگلف می چوم دکفتی ایتا سیاه پیانو کی اوو سره سالون همه تانا تام بزه فاندرستی. می چومه مرا ایتا نیگا آدمانه بوگوبیشتاوه دوما گیفتیمی ایتا نیگا مرا پیانو نازا شوییم.
مره مره پیچ پیچا دوبوم:
- دیشب بیاد تو….. تاصوب نوخوفتمه…… با تی قشنگه عکس…… قصه بوگفتمه[۱۲]
می حاواس ننابو. هم ایسابوم هم نه سابوم. هم خاندان دوبوم، هم نخاندان دوبوم. اونام کی همیشک اونه
ناز و کرشمه یا هر روز ده ییم اوو سره سالن دو نفره مرا گپ زئن دوبو نانستی کی من اکه اکه درم کی بشم اونه ور همدیگه یا بشناسیم. ایدفایی لیسا، کی اونه سرام حیسابی گرما بوسته بو، ویریشته بوشو پیانو پوشت بینیشت. صندله ایتا پیچه جابجا بوکوده پسی ایتا انگوشت بنا پیانو دوکمه سر. هاتو کی پیانو صدا سالونا دیپیچسته، هامه تان تام بزه یید.
هالا هیچی نوبوسته توماس[۱۳] ویریشته بوشو لیساکه ویرجا پا به سا.
توماس امی شهره کُره گروه مئن ایسابو یو آواز خاندی، بازینام فلوت زه یی. توماس ایجور بو کی همیشک خیاله خاندان دوبو.
لیسا ایتا آهنگا بزه. توماسام آرام آرمه اونه پیانو مرا بخانده.
Als de liefde niet bestond[۱۴]
Als de liefde niet bestond
Zullen ze stilstaan, de rivieren
En de vogels en de dieren
Als de liefde niet bestond
Als de liefde niet bestond
Zou het strand de zee verlaten
Ze hebben niets meer te bepraten
Als de liefde niet bestond
Als de liefde niet bestond
Zou de maan niet langer lichten
Geen dichter zou meer dichten
Als de liefde niet bestond
Nergens zouden bloemen staan
En de aarde zou verkleuren
Overal gesloten deuren
En de klok zou niet meer slaan
Als de liefde niet bestond
اول هرچی خاستیم بفامم چی خاندی مرا حالی نوبوستی ولی بازین کی می حاواسا جیما کودم بفامستم چی خاندان دوبو. آدمه سر کی گرمه، اونه حاواس پاک لاتا به. تی دس نی یه مگه ان کی مسته بنی دیمه تی حاواسه جیما کونی. بازین داستان ایجور دیگه یه.
هانس ایتا پیاله شرابا اوساده، مرا ایشاره بزه. منام می پیاله شرابا اوسادم. ” پروست[۱۵]” بوگفته نوگفته شرابا اودوشتیم. مارایکه[۱۶] جه اوو سره میز آمی مرا پیالا بوجور ببرده ایتا خنده بوکوده پسی خوو شرابا اودوشته. مارایکه هانسه همکار بو. مارایکا من جه لاهه شناختیم. همیشک برنامه کنسرتا خوو ماره مرا کی پیانو مالم بوو آمویی.
توماس، لیسا گوشه کون ایچی پیچ پیچ کونان بخانده. آهنگ ایجور دیگه بوبوست. مارایکه توماسه پیچ پیچ کودنه پاک هاتو بوو کی توماسه گوشه کونی گفتنا بیشتاوسته بوو، بخانده ولی من فقط تانستیم ” زون در یاو[۱۷]..” یا بفامم. هرماله اونه هولندی لهجه مرا حالی نوبوستی مگه اینکی آرامه حرف بزه بی. ایجور همیشک حرف زه یی کی خیاله اونه فاگیفتان دیبید هاچین بی ترمز پاک تاخت زه یی.
هاتو اونه خاندنه ایشتاوستنو فامستنه مرا فکرا دوبوم کی تومانا بوسته. همه تانی پیالانا راستا کوده لیسا-یا فاندریستیدی، پروست بوگفته، بوشویید بوجور. منام هاتو.
می سر گرما بوسته بو. یانی من فقط نوبوم، همه تانه سر گرم بو. شایدام من ویشتر. می حاواس ننابو. مره ایچی پیچ پیچ کونان کرا می خیاله مویانا شانه زئن دوبوم. ایدفایی لیسا مرا فاندرسته بوگفته:
- تو بخان!
- من؟
- آها
خنده بوکوده پسی بوگفتمه:
– من هولندی ترانه نانم. چی بخانم.
هالا می حرف تومانا نوبوسته بو کی مارایکه… هانس… جسیکا… ماکس… روبن، همه تانی بوگفتید من واستی بخانم. می دیله مئن بوگفتم بیدین آخه بازام خاشه حسنه لاب بیسه یک[۱۸].
هاچین ماسته مانستن به سام همه تانا فان درستم. پاک هاتو بوو لاما بوسته همه تانا تام بزه
فاندرستیمی. یانی تام بزه بوم ولی فکرا دوبوم. هر چی دانستیمی یاد باوردمو هیتا اووجور نوبو کی اوشونه مرا جور باموبی. عاشورپوره خوروسخان بیدم بد نی یه. هاتو خوروسخانه فکرا دوبوم کی گیلیکی ترانه “تی چوم سیایه” مرا یاد بامو. تی چوم سیایه یا بخانم یا خوروسخان، ادیفایی همه تانی بازام می جان دکفتده کی بخانم.
ویریشتم. پیاله می دس بوشوم لیسا که ور. اونه گوشه کون زمزمه بوکودم. نفامسته. مرا بوگوفته:
- تو بخان من اونه آهنگا آرام آرامه زنمه.
اونه ره ایتا پیچه بخاندم. اونه آهنگا ایتا پیچه بزه . هاتو زئن دوبو کی ماکس بوگفته:
- ان Zwarte oog[۱۹]؟
قاقا بوسته اونا فاندرسم بوگفتم:
- چی!؟
ماکس بازین بوگفته:
– Black eyes
مرا خوشکا زه. ماکس انا جه کویه دانه!؟
وارسم :
- تو جه کویه دانی!؟ ان می ماری زبانه!
بوگفته:
- نه! اینگلیسیه! روسیام ایسه.
بازین اونه آهنگا بزه. بیدم آهنگا دوروست زئن دره. می دیله مئن بوگفتم پس می همشهریان اونا جه ها
آهنگ ویگیفتیدی. ماکسا فاندرستم می سرا تکان بدام. کی تو دوروست گی بازین بوگفتم:
- ولی من می ماری زبان خایم بخانم. آنا کی نیشتاوستی! بیشتاوستی!؟
همه تانی دس بزه یید. منام، شیرابوسته مست، بخاندم.
- تی چوم سیایه، تی چوم گیرایه، تی چوم تا آیم، می چوما پایه! هامه چه دانه، هامه چه خانه، تی چوم سیایه تی چوم گیرایه تی چوم تا آیه می چوما پایه…………..
هاتو های هانا بخاندم بازین به سام. ده نانستیم چی بخانم. مرا یاداشوبو. یانی نانستیم. من فقط هانا
دانستیم کی بخانده بوم.
لیسا هوتو کی پیانو زئن دوبو، مرا فاندرست کی بخانم. اونا ایتا لبخند بزه پسی، نه بنام نه اوسادم
بوگفتم انا بیشتاو ترا ویشتر خوش آیه. بخاندم:
- خروسخوان بو
من و اون مست و مستانه
دور از چومان یگانه و بیگانه
تا کوه دامن بوشوییم شانه به شانه
زیر داران سبزانه سر چشمه یه لب
خوش بینیشتیم رو به خاور
دیم بر دیم بیم بیده ییم آسمانا سورخا بوسته ول بیگیفته یار بزه داد آتش آتش
مه داره با ول کشاش کش
آسمان آتش بجانه
اون مگه از عاشقانه
نازنینا بوگوفتم اون می اومیده سویه
آینه داره تی رویه
آفتاب خیزانه آفتاب خیزانه[۲۰]
می خاندن تومانا بوسته بو. نانم کویه ایسابوم. جیسکا بوگفته:
- چی با احساسه. امه ره یام بوگو چی معنی ده.
منام هرچی دانستیمو مرا حالی بوستی یو می هولندی را دایی اوشونه ره ترجمه بوکودم. می حرفان کی تومانا بوسته بو. همه تان تام بزه بید. مرا فاندرستیدی. هیکس جوم نوخوردی. نانم جه می خواندن بو یا اینکی فکرا دیبید.
لیسا مرا کشا گیفته. هانس می کنار پا به سا. مارایکه ماکسه مرا می شانه سر دس بنا، خووشونه نیگا مرا، مرا خوشا دان دیبید.
من جه اون همه دیل زئن هاچین مسته مست بوم.
آ پا اوپا دوبوم کی بشم هونه ویرجا کی بگم همیشک اونا هر روز دینمه اونهمه ناز و کرشمه مرا. اینقد بشم نشم بوکودم کی مستی مرا دوارسته یو نفامستم اون اکه بوشو. می خیاله مئن پاک هیزارتا چره آتو! چره اوتو بوبوسته!؟ چره زودتر نوگفتم!؟ چره انهمه روزان اونا ده ییم بسام هاچین تماشا!؟ اون دانستی که جه او مرا خوش باموبو!؟ حوکمن واستی بدانسته بی! ناویره اونهمه نازه مرا هر روز می نیگاه جان دن-وارستی غمزه فوروشان! هاتو مره می دیله مئن بوگو بیشتاوا دوبوم. فقط اونام نوبو کی بوشوبو من نفامسته بوم. همه تان بوشوبید جغیرز من! من ایسابومو لیسا یو هانس.
تا باموم بشم، لیسا ولناشته رانندگی بوکونم. خودش مرا فارسانه می خانه، بوگفته کی فردا بازین بوشم می ماشینا اونه خانه ور اوسانم.
هانس، لیسا، ماکس، هر کِه تانستیم واورسم نشانی بدام آخرسر لیسا بوگفته کی بوشو داره افریقای جنوبی اگه خایی اونا بیدینی واستی بیشی اویا. بازین خنده بوکود منام واهیلابوسته اونا فاندرستم.
اون ده نه سابو. روزان نامویی نوشویی راشی ده نه ناز داشتی نه کرشمه داشتی نه باد اونه مویانه مئن
دیپیچستی. من بومو اونه کرشمه خیال تا دیلبخوا.
کاشکی زودتر بوگفتی بیم. چی خوبه آدم دوسداشتنه ره یام، من مرا قوربان نبه! دوسداشتنه ره واسی دریابُون، دسودیلباز!
راستی! اگه جه اینفر ترا خوش بامو، اینفره خاطرخایی، اونا بوگو! بدا بدانه تا دئرا نوبوسته. بوگو! آپا او پا نوا کودن. هاچین ترا گول نزن کی همیشک تانی بیگی.دوسداشتنه گفتنه ره “همیشک” دِئره! ایدفا واخوبا بی کی هی کس نِسا. همه تان بوشویید تو ایسایی هیکسه رافا تی خیاله مویانه شانه زئن.
هان!
یکشنبه ۱۲ خرداد ۱۳۹۸ – ۰۲ ژوین ۲۰۱۹
برگردانِ فارسی:
اگر عشق نمی بود
داستان گیلکی
همیشه خودش را آرایش می کرد، درست مثل ماه می شد. یک روز نشده بود که او را ببینم و با چشمهای حیزت زده، تماشایش نمی کردم. یک جور هم با ناز و عشوه راه می رفت که انگار باله می رقصید. من می گویم و تو می شنوی. یگانه ای بود میانِ آن همه آدم که هر روز در گذرم می دیدمش.
هرچه بود من نه می دانستم کیست، چیست، از کجا می آید می رود، ولی همیشه مانند یک دسته گل، در مسیر من می گذشت و من هم او را می دیدم. یعنی نمی دیدم! تماشایش می کردم!
کارِ ما در یک مسیر بود، ولی نمی دانستم در کدام شرکت یا اداره کار می کند. او سر کار خودش می رفت، من هم سر کارِ خودم. تا یک روزِ دیگر وُ تماشا کردن. تا اینکه لیسا یک مهمانی تدارک دید. همین مهمانی بود که او هم آمده بود. برای من، مهمانی او بود و او مهمانی.
همگی نشسته بودیم. دُورِ میز می گفتیم و می شنیدیم. از دُورِ میز گرفته تا سرِ مبلها، از کنارِ دیوار سرپا ماندن بگیر تا روی پله های نرسیده به طبقۀ دوم، که برای من درست مثل تالار خانه گیلانی می نمود. داشتیم می گفتیم و می شنیدیم. ولی تمامِ حواس من به او بود که یک جور بشود با هم آشنا شویم.
شب بود. از آن گونه شب که درست مصداق مثَلِ ” شب سیاه است و گاو سیاه[۲۱] . ماهِ مِه را پشت سر گذاشته بودیم. سرما با گرما داشت لاس خشکه می زد. آدم به راستی گیج می شد از این که لباس گرم بپبوشد یا به لباس تابستانی می زد و دستها رها کرده باز، موها را هوا می داد.
دو هفته می شد که لیسا تدارکات دیده و برنامه چیده بود که همگی شام به خانه اش می رفتیم. من هم اول کمی این پا آن پا کرده بودم سپس گفتم که من هم خواهم آمد. این پا آن کردنِ من برای این بود که همیشه یک جور سرگشته شده، درست مانند آدمهای گم شده می ماندم هر بار که به این جور مهمانی می رفتم. آن وقت باید هزارتا هوار می زدم که یا اینجا بمان یا آن جا! وگرنه مانند آدمهای واله وُ شیدا باید خیالت را، هی شانه بزنی و با خودت بگویی و بشنوی. در هلند نمی شد ایران بود، در هلند بودن وُ ایران ماندن، سرگشتگی بود و گم شدن هم.
نشسته بودیم. از این سرِ میز تا آن سرِ میز، از مبل بگیر تا کشِ دیوار، سرپا ماندن و خوشخوشانی مستانه گپ زدن. از همه چیز گپ می زدیم. همه هم انگار اینطور می ماند که آقای گودرزی را به خانم شقایقی ربط می دادند. می گفتند و می شنیدند. از حزب سوسیالست بگیر تا حزب سبز، از حزب کارگران تا شهردار شهر و شورای شهر. حرفها از همه چیز بود و از هیچ چیز هم. بی ربط و رابطه گپ می زدیم و خوشخوشانی بگو و بشنو می کردیم.
فِمکه، پس از نشان دادنِ نازِ چشمانش، داشت می گفت که برای گربه اش یک تشکچۀ تازه خریده بود.
اولیویا یک جور به حرفهای او دل داده بود که انگار او داشت از عشق اولیویا حرف می زد. ماکس میان حرفهای آنها می دوید و می گفت که آخرش به سگش یاد داده بود که لیس نزند. جسیکا قیافه اش را طوری می کرد که انگار سگِ ماکس او را می لیسید. جسیکا می گفت که از آبِ دهانِ سگ خوشش نمی آید. سپس ایرما هم حرف او را تایید می کرد و از او طرفداری می کرد. روبن سرش را تکان می داد یک جور که بگوید آخر شما از چه دارید حرف می زنید! ولی هیچ نمی گفت، گاه گاه به هانس
نگاه می کرد سرش را تکان می داد و برای ماکس اخم می کرد.
فمکه هنوز پنجاه سالش نشده بود. شوهرش در عربستان کار می کرد. مهندس سازه بود.
اولیویا زنِ برادرِ فمکه بود که بیشتر برنامه ها را با فمکه می رفت.
ماکس معلم بود. کارش را تازه شروع کرده بود.
جسیکا طوری بود که مادرِ فولادزره باید برایش سوت می زد. اما مهربان بود و همه تن حریف. حسیکا پرستار بود.
ایرما در شهرداری کار می کرد.
روبن مکانیک بود و فریادرسِ همه.
هانس آرشیتکت بود. سالهای سال یارِ غار من بود.
من هم بجز هانس همه را، هم می شناختم هم نمی شناختم. ولی هانس رفیقم بود. همه را از طریق هانس می شناختم. هانس تاریخ شهرمان بود. زاده و بزرگ شدۀ همین شهر بود.
گوش تا گوش در سالن پذیرایی نشسته بودیم. همه چیز هم روی میز چیده شده بود. از شراب و
ویسکی بگیر تا یک سینی بزرگ خوراکی. از این سر میز تا آن سر میز فراوان چیده شده بود هر چه می خواستی بود. همگی یکی می گفتند و هزارتا هم می خندیدند.
گاهگاه چشمم به پیانوی سیاهرنگی می افتاد که آن سر سالن دم فروبسته به همه نگاه می کرد. نگاهم گاه، بگو بشنوی آدمها را دنبال می کرد؛ گاه با یک نگاه پیانو را ناز می داد.
با خودم زمزمه می کردم:
- دیشب به یادِ تو…..، تا صبح نخوابیدم……. با عکسِ قشنگت… قصه گفتم…..
حواسم نبود. هم بودم هم نبودم، هم داشتم می خواندم هم نمی خواندم. او هم که همیشه ناز و کرشمه اش را هر روز می دیدم، سرِ دیگر سالن با دو نفر داشت حرف می زد و نمی دانست که من برای اینکه پیش او بروم، دارم لحظه شماری می کنم تا با هم آشنا بشویم. ناگهان لیسا که او هم سرش حسابی گرم شده بود، بلند شد. رفت پشتِ پیانو نشست. صندلی را کمی جابجا کرد. سپس یک انگشت روی دکمه پیانو گذاشت. به محض این که صدای پیانو در سالن پیچید، همگی ساکت شدند.
هنوز هیچ چیز نشده، توماس بلند شد رفت کنارِ لیسا سرپا ایستاد. توماس در گروه کُر شهر ما بود، آواز
می خواند و فلوت هم می زد. توماس همیشه انگار داشت می خواند. لیسا یک آهنگ زد. توماس هم آرام آرام با نوای پیانوی او، خواند:
Als de liefde niet bestond[۲۲]
Als de liefde niet bestond
Zullen ze stilstaan, de rivieren
En de vogels en de dieren
Als de liefde niet bestond
Als de liefde niet bestond
Zou het strand de zee verlaten
Ze hebben niets meer te bepraten
Als de liefde niet bestond
Als de liefde niet bestond
Zou de maan niet langer lichten
Geen dichter zou meer dichten
Als de liefde niet bestond
Nergens zouden bloemen staan
En de aarde zou verkleuren
Overal gesloten deuren
En de klok zou niet meer slaan
Als de liefde niet bestond
اول هر چه خواستم بفهمم چه می خواند حالیم نشد اما پس از آن که حواسم را جمع کردم فهمیدم چه داشت می خواند. سرِ آدم که گرم است، حواسِ او سر به هوا می شود. دست خودت هم که نیست مگر اینکه مستی را کنار بگذاری، حواست را جمع کنی. آن وقت داستان یک جور دیگر است.
هانس با یک پیاله شراب به من اشاره کرد. من هم پیاله شرابم را برداشتم. سلامتی گفته و نگفته شراب را نوشیدیم. مارایکه از آن سرِ میز با ما پیاله بالا برده پس از یک لبخند، شرابش را نوشید. مارایکه همکار هانس بود. مارایکه را من از لاهه می شناختم. همیشه با مادرش که معلم پیانو بود به برنامه های کنسرت می آمد.
توماس درِ گوشِ لیسا چیزی خواند. آهنگ یک جور دیگر شد. مارایکه پچ پچ کردنِ توماس را انگار شنیده باشد، خواند. ولی من فقط توانسم ” بدون تو ” را بفهمم. به نُدرَت لهجۀ هلندیش حالیم می شد مگر این که آرام حرف می زد. همیشه یک جور حرف می زد که انگار از او می گرفتند که بی ترمز تاخت می زد.
همینطور به شنیدن و فهمیدنِ خواندنِ او داشتم فکر می کردم که تمام شد. همگی پیاله را بلند کردند به لیسا نگاه می کردند، سلامتی گفتند و نوشیدند. من هم همینطور.
سرم گرم شده بود. من هم فقط نبودم، همگی سرشان گرم بود. شاید هم من بیشتر. حواسم نبود. برای خودم با چیزی زمزمه کنان، موهای خیالم را شانه می زدم. ناگهان لیسا به من نگاه کرد و گفت:
- تو بخوان!
- من!؟
- آها!
خنده کرده گفتم:
- من ترانه هلندی نمی دانم چه بخوانم؟
هنوز حرفم تمام نشده بود که مارایکه… هانس…. جسیکا…. ماکس…. روبن، همگی گفتند من باید بخوانم. در دلم می گفتم آخر باز هم ” خاشه حسنه لاب بیسه یک[۲۳] => ( هر چه سنگه پای لنگه)”
مانند ماست بی حرکت ماندم. به همه خیره شدم. انگار اینطور می ماند که همه بی حرف و ساکت مانده بودند!، و من نگاه می کردم. یعنی ساکت بودم اما داشتم فکر می کردم. هر چه می دانستم بیاد آوردم. هیچ کدام، آنطور نبود که با آنها جور می آمد. دیدم خروسخوانِ عاشور پور بد نیست. همینطور به خروسخوان فکر می کردم که ترانه گیلکی “چشمات سیاهه” یادم آمد. “چشمات سیاهه” را بخوانم یا خروسخوان را!؟ ناگهان همگی باز هم به جان من افتادند که بخوانم.
بلند شدم. پیاله در دست، رفتم کنار لیسا. در گوش او زمزمه کردم. نفهمید. به من گفت تو بخوان من آهنگش را آرام آرام می زنم. کمی برایش زمزمه کردم. کمی آهنگش را زد. همینطور داشت می زد که ماکس گفت:
- – ان Zwarte oog[۲۴]؟
مات ماندم نگاهش کردم گفتم
- چه؟
آن وقت ماکس گفت:
– Black eyes
خشکم زد. ماکس از کجا این را می داند!؟، پرسیدم:
- تو از کجا می دانی!؟ این به زبانِ مادری من است!
گفت:
- نه! انگلیسیست! روسی هم هست.
سپس آهنگش را زد. دیدم آهنگ را درست می زند. در دلم گفتم پس همشهریهای من آن را از این آهنگ برگرفته بودند. به ماکس نگاه کردم، سرم را تکان دادم که یعنی تو درست می گویی. سپس گفتم:
- ولی من می خواهم به زبان مادریم بخوانم. این را که نشنیدی! شنیدی!؟
همگی دست زدند. من هم شیر شده مستانه خواندم.
- چشمات سیاهست، چشمات گیراست. چشمات تا می آیم، به من است. همه چیز را می داند، همه چیز را می خواند، چشمات سیاهست، چشمات گیراست. چشمات تا می آیم، به من است……….
همینطور هی این را خواندم بعد ایستادم. دیگر نمی دانستم چه می خواندم. یادم رفته بود. یعنی نمی دانستم. من فقط همین را که خواندم می دانستم.
لیسا همانطور که پیانو می زد به من نگاه می کرد که بخوانم. پس از لبخندی به او، نه گذاشتم نه برداشتم گفتم این را گوش کن بیشتر خوشت می آید. خواندم:
خروسخوان بو ( سحرگه بود)
من و اون مست و مستانه ( من و او مست و مستانه)
دور از چومان یگانه و بیگانه ( دور از چشمهای یگانه و بیگانه)
تا کوه دامن بوشوییم شانه به شانه ( تا دامنۀ کوه رفتیم شانه به شانه)
زیر داران سبزانه سر چشمه یه لب ( زیر درختان، روی سبزه، لبِ چشمه)
خوش بینیشتیم رو به خاور ( خوش نشستیم رو به خاور)
دیم بر دیم بیم بیده ییم آسمانا سورخا بوسته ول بیگیفته یار بزه داد آتش آتش
( گونه بر گونۀ هم بودیم دیدیم آسمان سرخ شده شعله کشید یار داد زد آتش آتش)
مه داره با ول کشاش کش ( مه با شعلۀ آتش در هم رفته/در جدالند)
آسمان آتش بجانه ( آسمان آتش به جان است)
اون مگه از عاشقانه ( او مگر از عاشقان است)
نازنینا بوگوفتم اون می اومیده سویه( به نازنین گفتم او روشنای امیدِ من است/ نورِ امیدم است)
آینه داره تی رویه ( آی ندارد روی تو یا آینه دارِ روی توست!)
آفتاب خیزانه آفتاب خیزانه[۲۵] ( آفتابخیزان است آفتابخیزان است)
خواندنم تمام شده بود. نمی دانستم کجا بودم. جسیکا گفت:
- چقدر با احساس است و برای ما هم بگو چه معنی می دهد.
من هم هر چه می دانستم، حالیم می شد و هلندیم راه می داد، برای آنها ترجمه کردم. حرفهایم که تمام شده بود، همه ساکت مانده بودند. به من نگاه می کردند. هیچکس تکان نمی خورد. نمی دانم از خواندنِ من بود یا داشتند فکر می کردند.
لیسا بغلم کرد. هانس کنارم ایستاد. مارایکه با ماکس دست روی شانه ام گذاشتند، با نگاهشان نوازشم می کردند.
من از آن همه مهربانی مستِ مست بودم.
این پا آن پا می کردم که پیش همان بروم که بگویم همیشه او را می با آن همه ناز و کرشمه بینم. اینقدر بروم نروم کردم که مستی مرا در خود گرفت. نفهمیدم او چه وقت رفت. در خیالم هزار چرا اینطور، چرا آنطور شده!؟ چرا زودتر نگفتم!؟ چرا این همه روزها فقط به تماشایش ماندم!؟ آیا او می دانست که از او خوشم می آید!؟ حتماً باید می دانست! وگرنه آن همه با ناز هر روز از نگاهِ من نمی گذشت غمزه فروشان! همینطور در دل با خودم بگو بشنو می کردم. فقط او هم نبود که رفته بود، من نفهمیده بودم همه رفته بودند بجز من! من مانده بودم و لیسا و هانس.
تا بیایم حرکت کنم، لیسا نگذاشت رانندگی کنم. خودش مرا به خانه ام رساند گفت که فردا بروم ماشینم را از خانۀ او بردارم.
هانس، ماکس، هر کس را که می توانستم بپرسم، نشانی او را دادم؛ آخرش لیسا گفت که به افریقای جنوبی رفته است اگر می خواهم او را ببینم باید به آنجا بروم. آن وقت خندید و من هم سرگشته به او خیره شدم.
او دیگر نبود. روزها نمی آمد. مسیر ما دیگر نه ناز داشت، نه کرشمه داشت، نه باد در موهای او می پیچید. من بودم و خیال کرشمه های او تا دل به خواه.
کاش زودتر گفته بودم. چه خوب است آدم برای دوست داشتن هم، از خود راضی/ از خود ممنون! نشود. برای دوست داشتن باید دریا بود دست وُ دلباز!
راستی! اگر از یکی خوشت آمد. خاطرخواه کسی هستی، به او بگو! بگذار بداند! تا دیر نشده بگو! این پا آن پا نکن. بیهوده خودت را گول نزن این که همیشه می توانی بگویی. برای گفتنِ دوست داشتن، ” همیشه ” دیر است! یک دفعه بخودت می آیی می بینی هیچ کس نیست. همه رفته اند تو مانده ای چشم به راهِ هیچ کس، موهای خیالت را شانه می زنی.
همین!
توجه:
۱- هرگونه تشابه در این داستان اتفاقیست!
۲- بخشِ گیلکیِ این داستان را خوانده و بصورت ویدئو منتشر کرده ام. برای شنیدن آن و نیز دیگر کارهای گیلکی ام به نشانی زیر مراجعه فرمایید:
[۱]Lisa
[۲] May پنجمین ماه میلادی
[۳] حزب سوسیالیست هلند
[۴] حزب سبزها هلند
[۵] حزب کارگران هلند
[۶] Femke
[۷] Olivia
[۸] Max
[۹] Jessica
[۱۰] Irma
[۱۱] Ruben
[۱۲] گیلکی ترانه “عُذرخواه” بخانده
[۱۳] Thomas
[۱۴] اگه عشق نوبوبی
روخانان ایسایید،
پرندان و حایوانان تام زه یید
اگه عشق نوبوبی
اگه عشق نوبوبی
فورشان دریایا نایید شویید
اوشون ده هیچی ناشتیدی همدیگه مرا حرف بزه بید.
اگه عشق نوبوبی
اگه عشق نوبوبی
ماه ده نتاوستی
هیتا شاعر نخاستی شعر بگه
اگه عشق نوبوبی
هی جا گول ننابو
تا زمین رنگارنگا بوستیبی
دران دوَسته مانستی همه جا
و ساعتان ده کار نوکودیدی
اگه عشق نوبوبی
[۱۵] سلامتی Proost (هلندی)
[۱۶] Maraijke
[۱۷] Zonder jou بدون تو
[۱۸] افراشته ” سجیل فاگیرانه شعر.
[۱۹] زوارته اووخ نی یه = سیا چوم
[۲۰] خوروسخوان دو زبانی بخوانده بوبوسته داره کی جه آمی همیشه زنده یاد عاشورپوره. اترانا زنده یاد جهانگیرسرتیپ پورگیلیکی بوگفته داره یو بازین اونه فارسی یا عاشورپور بوگوفته.
[۲۱] شب سیاه است و گاو سیاه = کنایه از کسی به کسی توجه نمی کند.
[۲۲] اگر عشق نمی بود
رودخانه ها، پرنده ها و حیوانات
بی حرکت و در سکوت می ماندند.
اگر عشق نمی بود
اگر عشق نمی بود
ساحل دریا را می گذاشت می رفت
آنها دیگر چیزی نداشتند با یکدیگر بگویند.
ماه دیگر نمی تابید
شاعری نمی خواست شعر بسراید
اگر عشق نبود
هیچ جا گل نمی رویید
تا زمین رنگارنگ می شد
درها در همه جا بسته می ماندند
و ساعتها دیگر کار نمی کردند ( زمان بی حرکت می ماند!)
اگر عشق نبود
( متن هلندی از اینترنت برگرفته شده است.)
[۲۳] یک مصراع از شعر ” سجیل فاگیران ” اثر زنده یاد افراشته است که کنایه از این باید باش که قرعه همیشه به نام بی کس ها می افتد!
[۲۴] زوارته اووخ نی یه = سیا چوم
[۲۵] خوروسخوان ترانۀ گیلکی با صدای زنده یاد عاشورپور است که دو زبانه ( گیلکی و فارسی) خوانده شده است. شعر ِ ترانه آن از زنده یاد جهانگیر سرتیپ پور است. زنده یاد عاشور پور این ترانه را به فارسی برگردانده و همراه گیلکیِ آن خوانده است.
