مجید نفیسی؛ مرگ دریاچه ارومیه (به زبان فارسی و ترجمه آن به ترکی)
یکبار در دریاچه‌ی ارومیه شنا کردم
همراه با خواهر چارده‌ساله‌ام
و دریافتم که دریاچه زنده است
که دریاچه حافظه دارد.
به آرامی شنا می‌کردیم
با سری بیرون از آب
مبادا که شوراب به چشم
و دهان و بینی‌مان فرورود.
آنقدر در آب پیش رفتیم
که ساحل پشت سر دیگر دیده نمی‌شد
و تنها شبحِ جزیره‌ای را از دور می‌دیدیم.
نه کوسه‌ای بود که در دلمان هراس افکند
نه جلبکی که به پایمان بپیچد.
دریاچه همه از آن ما بود
با آسمانی بی‌ابر
و سایه‌ای از کلنگ‌های مهاجر.
نه بادی بود که موج برانگیزد
نه قایقی که خلوت برهم‌ریزد.
هراس ما همه از خود بود.
آه اگر هولِ آب ما را می‌گرفت
یا وسوسه‌ی بازگشت به ساحل
بر جانمان چنگ می‌انداخت.
در آنجا از جنبش ایستادیم
و گذاشتیم تا آب
از یادهایش با ما سخن گوید.
در آنجا می‌شد صفی‌الدین ارمویِ عودزن شد
و به ضرب‌آهنگِ دلِ دریاچه گوش داد
یا چون کاتبِ مولوی حسام‌الدین چلبی
بر پوست خنک آب راه رفت
سرمست از باده‌ی هفت هزار ساله‌ی روستای حاجی فیروز.
در آنجا می‌شد هلاکوی ایلخان شد
شمشیر کشید و بغداد را فتح کرد
و خرگاهِ خلافت را برای همیشه برچید
آنگاه در جزیره‌ی شاهی میان دریاچه خفت
بی‌قربان کردن آدمی بر گور.
در آنجا می‌شد شلمانصر شاه آشور شد
ماد و پارس را رام کرد
و شهر ساحلی را “اورمیا” نامید
که بمعنای “شهر آب” است.
در آنجا می‌شد موبدِ موبدان آذربایجان شد
از آتشکده‌ی آذرگشسب و آتشفشان شیز پائین آمد
هفت تپه‌ی خاکستر را دور زد
گردِ راه را در دریاچه از تن شست
و نام آن را “چی چیست” گذاشت
که بمعنای “درخشان” است.
در آنجا می‌شد چون شهیدان شهر میاندواب
روح‌الله شد, حمید شد, فرامرز شد
و از زرینه یا سیمینه‌رود یک نفس شنا کرد
تا به دریاچه‌ی ارومیه رسید.
در آنجا می‌شد مادر جوانشیر شد, خواهر جهانگیر شد
به تن خود گِل‌سیاه مالید
و زیر آفتاب دراز کشید
تا دردِ مفاصل آرام گیرد
و خارشِ پوست فرونشیند.
در آنجا می‌شد ترک شد, فارس شد, کرد شد
آسوری شد, ارمنی شد, یهودی شد
و از دریاچه‌ی ارومیه
به همه‌ی دریاچه‌های ایران:
بختگان, هامون, پریشان, آلماگل
شورابیل, زریوار, مهارلو, اُوان, گَهَر, ارس, نمک
و حتی خورِموسی و تالاب گاوخونی پیوست.
اما امروز
دریاچه دارد می‌خشکد
و رنگِ آن هر روز
دارد خونین‌تر می‌شود.
آیا من می‌توانم با خواهرم دوباره
و این بار همراه با دخترش
در دریاچه‌ی ارومیه شنا کنم
یا اینکه باید تنها بر بسترِ نمک‌پوش آن راه روم
و به صدای پای خود گوش دهم؟
آیا اشک ما می‌تواند
دریاچه را دوباره پر کند
و خون ما در خیابان‌ها
از غلظتِ رنگِ خونین آن بکاهد؟
آی‌ی‌ی!
دریاچه دارد می‌میرد
با همه‌ی یادهایش
و توفانِ نمک در راه است.
مجید نفیسی
۲ سپتامبر ۲۰۱۱
GÖLÜN ÖLÜMÜ
Urmu gölünde bir kere yüzmüşüm
Hem de on dört yaşındaki kız kardeşimle
Anladım ki göl yaşıyor
Gölün hafızası var
Kibarca yüzüyorduk
Başımız sudan dışarıda
Tuzlu su Sakın güzlerimize
Burnumuza ağzımıza kaçmasın diye
Öylesine daldık uzaklara ki
Arkamızda sahil kaybolmuş
Önümüzde Sadece karartı bir ada
Ne köpek balığı var korkmamıza
Ne su yosunu ayağımıza dolaşa
Gölün hepsi bizim
Bulutsuz seması
Ve göçmen flamingoların bize bırakmış gölgeleri
Ne dalgaya bir rüzgar
Ne de bir sandal tenhamızı boza
Bizim kokumuz kendimizden
Ah ya suyun telaşına kapansak eğer?
Ve bu sahile dönüş vesvesesinin tırnaklarını canımıza
Sokuyordu
Tam orada çırpınmaktan vazgeçtik
Bıraktık su
Hatıralarından bize konuşa
Orada ud çalan safyeddin urmevi olabilirsin
Ve gölün damardan basan ritminin sesini din neye bilirsin
Orada Mevlananın katibi hüsameddin çelebi olup
Ve suyun incecik derisinde yürüye bilirsin
Hacı fıruz köyünün yedi bin yılık içkisinden sarhoş
Kılıç çekip hülagu ilhan olup
Halifenin tahtını Bağdat da fethedip
Sonsuza dek devirebilirsin
Sonra gölün kucağında şahı adasında
Herhangi bir insani mezarda kurban etmeden
Uyuya bilirsin
Orada şelmanser asur kralı olup
Medleri (medyalar) Persleri eğdirip
Ve sahil kenarındaki şehrin adini urmiya koya bilirsin
Ki su şehri anlamına geliyor
Orada Zerdüşt’ün Azerbaycan baş rahibi olup
Azergeş seb sunağından ‘ şiz volkanından aşağıya inip
Kül yedi tepeni dolaşıp
Yolun tozunu gölde vücudundan yıkıya bilirsin
Ve oranın adını çiçest koyarsın
Ki parlak anlamına geliyor
Orada miyanduab şehrinin şehitleri
ruhullah ‘ Hamit ‘ framerz ola bilirsin
Ve zarrinerood yada siminerood ırmağından nefes almadan yüzüp
Urmu gölüne vara bilirsin
Orada civanşirin annesi ‘ cihangirin ablası olup
Kendine siyah çamur sürüp
Eklem ağrısını ‘ deri kaşıntısını
Güneşlenerek gidere bilirsin
Orada türk ‘ fars ‘ kürt ‘ asurı ‘ ermeni ‘yahudi (musevı)olup
Urmu gölünden
Iranın bütün göllerine
Bahtıgan ‘ hamoon ‘ perişan ‘ almagül ‘ şurabil ‘ zerıvar ‘ maharlu’ ovan gohar ‘ aras ‘ nemek ve hatta hor musa ve gav houni göletine eklene bilirsin
Ama bu gün
Göl kuruyor
Ve rengi her gün gederek
Daha kan rengine dönüyor
Acaba Ben yene kız kardeşimle
Bu kere kızı yanındayken
Urmu gölünde yüzebilecek miyim?
Yoksa sadece tuzlu yatağında yürüyerek
Kendi ayak sesimi dinlemem gerekiyor?
Acaba Bizim gözyaşlarımız
Yene Gölü dolgular mı?
Ve bizim caddelerde kanımız
Onun kan rengini Hafifletir mı?
Evet
Gül ölüyor
Bütün rüzgarlarla
Ve yakındaki tuz fırtınası ki yolda geliyor
Şair … Majid Naficy
Çeviri …Behrooz Arabzadeh
